اگر روزانه حدودا یک ساعت مطالعه کنید در طول عمرتان حدودا 5000 جلد کتاب را به پایان رساندهاید. خیلی از ما علاقه به مطالعه داریم اما نمیدانیم از کجا باید شروع کنیم. یا نمیتوانیم برای آن وقت بگذاریم. سوال این است که چرا نمیتوانیم مطالعه منظم داشته باشیم؟ برای اینکه یک کتابخوان حرفهای شویم چه باید بکنیم؟
برای این کار مهارتهایی وجود دارد که به ما کمک میکند عادت به کتاب خواندن را در خود ایجاد کنیم. در این مقاله مهارتهای لازم برای اینکه یک کتابخوان حرفهای شویم را با هم مرور میکنیم. هدف ما این است که حداقل روزی یک ساعت مطالعه مستمر داشته باشیم. البته غیر از مطالعات درسی یا کاری.
کتاب باید جزو ضروریات زندگی شود. آیا ما به خاطر گرانی دست از غذا میکشیم؟ اگر خرید کتاب برای ما مشکل است برای این کار چند راه وجود دارد:
میتوان کتابهای دست دوم خرید.
میتوان از کتابخانه به امانت گرفت.
میتوان از دوستان به امانت گرفت. یا کتابهایمان را با هم به اشتراک بگذاریم.
برای خیلی از ما پیش آمده که فکر میکنیم وقت برای کتاب خواندن نداریم در حالی که روزانه چهار، پنج ساعت برای فضای مجازی وقت میگذاریم. باید توجه داشت که فضای مجازی هیچگاه جای کتاب را نمیگیرد.
منظور از عادت به کتابخوانی، خواندن كتابهای درسی نیست. عادت به کتابخوانی برای تبدیل شخص به فردی كتابخوان است تا هر روز به طور منظم حداقل یك ساعت مطالعه داشته باشد. ایجاد این عادت زمانبر خواهد بود. چرا که اصولا تغییر عادت عملی بسیار زمانبر است.
ما كارهایی كه تبدیل به عادت میشوند به راحتی و بدون سختی انجام میدهیم. پس چه خوب است که این عادت را در خود ایجاد کنیم. استمرار در روند عادت سازی بسیار اهمیت دارد، از امام باقر (ع) نقل شده است: «دوست داشتنی ترین عمل نزد خداوند عملی است كه بنده در آن استمرار داشته باشد هر چند كه اندك باشد.» با ایجاد این عادت میتوان در هفته یك كتاب حدودا ٢٥٠ صفحهای را خواند.
برای تغییر عادت باید آن عادت مذکور را بر نفسمان سوار کنیم. نفس همانند یک اسب سرکش است. باید آرام آرام این نفس سرکش را رام کنیم. البته نکته مهم این است که در ابتدای کار باید بار کمی به این اسب سرکش بدهیم. کسانی که در ابتدا با مقادیر زیاد شروع میکنند بعد از مدتی عادت کتابخوانی را رها میکنند چرا که نفس به این مقدار عادت نکرده است و تربیت نشده است. ما برای تربیت نفس نیاز به صرف زمان و صبر داریم. بنابراین باید با 5 دقیقه شروع کنیم و آرام آرام آن را به یک ساعت برسانیم.
عموم مردم شروع کردهاند تا کتابخوانی را به یک عادت همیشگی در خود درآورند اما پس از مدتی آن را رها کردهاند. علت این اتفاق این است که افراد عادت به کتابخوانی ندارند و صرفا به خاطر جو موجود یا وجود موج، اقدام به این امر کردهاند.
برای ایجاد عادت کتابخوانی باید عادت قدیمی خود را به یک عادت جدید تغییر داد. تغییر عادت دیر بازده و طولانی مدت است. باید در تغییر عادت صبور باشیم تا شکست نخوریم. مزیت این روش این است که با یکبار تغییر عادت، میتوان تا پایان عمر از ثمره آن بهره برد.
برای عادت به کتابخوانی ابتدا باید هدفی را در نظر بگیرید. برای مثال: یک ساعت مطالعه در روز.
عادت را به یک پیتزا تشبیه میکنیم. باید پیتزا را به تکههای کوچک تقسیم کنیم و کم کم شروع به خوردن کنیم. لقمه بزرگ امکان خفگی دارد. کسانی که تصمیم میگیرند یک شبه کتابخوان شوند غالبا بعد از مدتی رها میکنند. برای تعیین لقمه کوچک از اهداف مورد نظر یک بخش کوچک را انتخاب کنیم. مثلا ۵ دقیقه مطالعه به مدت ۴۰ روز. یا کسانی که به طور پراکنده عادت به کتابخوانی دارند میتوانند لقمه کوچک خود را از مقدار بیشتری شروع کنند.
البته گاهی شرایطی در زندگی پیش میآید که نمیتوانیم به هدفگذاری خود عمل کنیم. در این مواقع زمان در نظر گرفته را نصف میکنیم و نیمی از مقدار مورد نظر را انجام میدهیم. ولی باید توجه داشت که مطالعه هرگز ترک نشود. شاید در ابتدا که با 5 دقیقه شروع میشود مشکلی پیش نیاید اما وقتی به 60 دقیقه رسید این مسئله پیش خواهد آمد.
بعد از پایان دوره چهل روزه برای دوره بعد مثلا ۱۰ دقیقه را انتخاب میکنیم و همینطور دورهها را ادامه میدهیم تا به روزی یک ساعت برسیم.
گاهی مشکلی مانند بیماری برای انسان پیش میآید (کارهای اورژانسی) که هیچ توانی برای انجام مقادیر کف یا سقف وجود ندارد، در این مواقع از کپسول اضطراری استفاده میکنیم. مقدار تعیین شده برای کپسول اضطراری هیچگاه تغییر نمیکند و در پایینترین مقدار ثابت میماند و این کار به آن دلیل است که از شکست جلوگیری کنیم. کپسول اضطراری تنها و تنها برای مواقع اورژانسی و برای جلوگیری از شکست است و بسیار کم باید از آن استفاده شود. مثلا تنها یک بار در ماه.
یک محاسبه روزانه داریم که از برنامه عقب نیافتیم. یک محاسبه هم در انتهای هر 40 روز. اگر در پایان چهل روز مقادیر حداقلی و کپسول اضطراری از حداکثر مقادیر مجاز عبور کرد باید تحلیل کنیم شاید مقدار زمان انتخاب شده از حد توان ما بیشتر است که این اتفاق افتاده.
در قدم اول باید كتابهای بسیار ساده و روان را انتخاب كنیم. از انتخاب كتابهایی با موضوعات سنگین برای شروع خودداری كنیم. موضوع انتخاب شده جزو موضوعات موردعلاقهمان باشد.
بهتر است كتابهایی با فصلهای كوتاه انتخاب كنیم. همچنین كتابهایی با تیترهای زیاد انتخاب كنیم. این كار برای این است که بخشهای كتاب طولانی نباشد و فرد بداند با تمام كردن یك تیتر، یك بخش از كتاب را به طور كامل خوانده است. پیشنهاد ما برای شروع كار رمانها، كتابهای تاریخی و كتابهای سبك زندگی شهدا است. كتابهایی مثل «داستان راستان» شهید مطهری و «سلام بر ابراهیم».
لزومی ندارد كه همیشه در یك موضوع مطالعه داشته باشید چرا كه باعث تك بعدی شدن شما میشود. میتوان در موضوعات دینی كه برای هر كسی مفید است مطالعه داشت. مثل احكام، عقاید، اخلاق و … . میتوان مطالعات خود را به سمت كسب و كار خود سوق داد. اغلب افراد هیچ مطالعهای برای رشد كسب و كار خود ندارند. حتی خانمهای خانهدار هم برای پیشرفت در امور مربوط به خود احتیاج به مطالعه دارند. مطالعات با محور ارتباط با دیگران نیز برای همه بسیار مفید است، چون همه ما روزانه با افراد مختلفی ارتباط داریم. پدر و مادر، همسر، فرزند، همكار و … . مطالعات تفریحی هم جزو تفریحات سالم به حساب میآید و هم شما را در تقویت عادت کتابخوانی كمك میكند.
با گذشت زمان كه مقدار سقف مطالعه افزایش مییابد میتوان زمان تعیین شده را به دو قسمت تقسیم كرد. قسمتی را به مطالعه موضوع الف اختصاص دهیم و قسمت دیگر را به موضوع ب. تنوع در مطالعه خستگی را از ما دور میكند. میتوان در این تقسیم بندی از موضوعات مختلف استفاده كرد و میتوان از یك موضوع با مطالعه چند كتاب مختلف بهره برد.
بسیاری از زمانهای در زندگی ما وقتهای آزاد هستند. مثل زمانهایی که در صف، ماشین، اتوبوس یا مترو هستیم. سعی كنیم همیشه كتابی در كیفمان داشته باشیم تا در وقتهای آزاد شروع به مطالعه كنیم. بهتر است این كتابها مثلا داستان باشند تا بعد از مدتی كه دوباره سراغ این كتابها میرویم احتیاج به مرور نداشته باشیم. اگر در سطح شهر و یا بین شهرها جابهجایی زیادی داریم میتوانیم از این فرصت طلایی برای مطالعه استفاده كنیم.
در این بخش چند نکته پایانی را عرض میکنیم:
یکی از روشهایی که ایجاد انگیزه هم میکند استفاده از کتاب صوتی است. کتابهای صوتی به راحتی از طریج فضای مجازی در دسترس شما هستند.
تندخوانی یک مهارت کاربردی و مفید است که باعث صرفه جویی در وقت میشود. اما بهتر است در ابتدا عادت به مطالعه را در خود نهادینه كنیم و بعد به سراغ یادگیری روشهای تندخوانی برویم.
آموزش مهارتها به تنهایی ارزش چندانی ندارد، آن چیزی كه به این آموزش ارزش میدهد این است كه شروع به مطالعه كنید. حتما امروز شروع كنید. اگر احساس میكنید سخت است تنها با یك صفحه، نصف صفحه و یا حتی با یك خط مطالعه شروع كنید. ایجاد تاخیر یكی از خدعههای شیطان است و شما را مدام به انجام كار در آینده ترغیب میكند.
برای ایجاد عادت مطالعه بایستی سقفی انتخاب كرد. اگر روزی تمایل به مطالعه بیش از سقف مجاز داشتید و نفستان علاقه زیادی به مطالعه داشت این كار بلامانع است اما به محض اینكه احساس ناراحتی و سختی كردید بلافاصله مطالعه را كنار بگذارید.